वर्णस्य मुखात् बहिरागमनसमये या चेष्टा भवति स: तु
बाह्यप्रयत्न: इति कथ्यते ।
बाह्यप्रयत्न: एकादशधा भवति । बाह्यस्तु
एकादशधा एते अधोक्ता: सन्ति ।
इति
- विवार: - विवारस्य अर्थ: मुखस्य उद्घाटनमिति अस्ति - ''विवारयति विकासयति मुखमिति'' । अर्थात् वर्णोच्चारणे मुखोद्घाटनं विवार: इति कथ्यते ।
- संवार: - वर्णानामुच्चारणे मुखस्य संकोच: (अल्प उद्घाटनम्) संवार इति कथ्यते ।
- श्वास: - येषामुच्चारणे श्वास: चलति इत्युक्ते येषामुच्चारणे मुखात् अधिकवायु: निर्गच्छति तत्र श्वासप्रयत्न: उच्यते ।
- नाद: - मधुरा ध्वनि: नाद इति कथ्यते ।
- घोष: - वर्णोच्चारणे गुंजनं घोष इति कथ्यते ।
- अघोष: - गुंजनस्याभाव: अघोष इति कथ्यते ।
- अल्पप्राण: - वर्णोच्चारणे प्राणवायो: अल्पप्रयोग: अल्पप्राण इति कथ्यते ।
- महाप्राण: - वर्णोच्चारणे प्राणवायो: अतिप्रयोग: महाप्राण इति कथ्यते ।
- उदात्त: - उच्चारणावयवानां उच्चभागै: उच्चारणम् उदात्त: ।
- अनुदात्त: - उच्चारणावयवानां निम्नभागै: उच्चारणम् अनुदात्त: ।
- स्वरित: - समभागैरुच्चारणं स्वरित इति कथ्यते ।
इति
अति महत्वपूर्ण जानकारी
जवाब देंहटाएं