आभ्यन्तरबाह्ययत्नौ यत्नो द्विधा – आभ्यन्तरो बाह्यश्च यत्न (प्रयत्न) दो प्रकार के होते हैं । १. आभ्यन्तर यत्न …

उच्चारणस्थान स्थान और प्रयत्नों में से (उच्चारण) स्थानों का परिचय  अकुहविसर्जनीयानां कण्ठः    (कण्‍ठ – अ आ…

सवर्णसंज्ञासूत्रम् तुल्यास्यप्रयत्नं सवर्णम् ।।01/01/09।। ताल्‍वादिस्थानमाभ्यन्तरप्रयत्नश्चेत्येतद् द्वयं यस्य ये…

अनुनासिकसंज्ञा मुखनासिकावचनोSनुनासिकः ।।०१⁄०१⁄०८।। मुखसहितनासिकयोच्चार्यमाणो वर्णोSनुनासिकसंज्ञः स्यात् । तद…

उदात्तानुदात्तस्वरितसंज्ञाः उच्‍चैरुदात्‍त: ।।01/02/२९।।  ताल्‍वादिषु सभागेषु स्‍थानेषूर्ध्‍वभागे निष्‍पन्‍नोS…

ह्रस्वदीर्घप्लुतसंज्ञाः ऊकालोSज्झ्रस्वदीर्घप्लुतः ।।०१⁄०२⁄२७।। उश्च ऊश्च उ३श्च वः वां काल इव कालो यस्य सोSच् क्…

४२ प्रत्याहाराः प्रत्याहारपरिचयक्रमे एव सर्वेषां ४२ प्रत्याहाराणां विवरणमत्र दीयते । सर्वे प्रत्याहाराः अकार…

प्रत्याहारसंज्ञा आदिरन्त्येन सहेता ।।०१⁄०१⁄७१।। अन्त्येनेता सहित आदिर्मध्यगानां स्वस्य च संज्ञा स्यात् । यथा…

लोपसंज्ञा अदर्शनं लोपः ।।०१⁄०१⁄६०।। प्रसक्तस्यादर्शनं लोपसंज्ञं स्यात् । प्राप्त वर्ण का न सुना जाना लोपसंज्ञा …

इत्‍संज्ञासूत्रम् 1. हलन्‍त्‍यम् । 01 । 03 । 03 ।।  उपदेशेSन्‍त्‍यं हलित्‍स्‍यात् ।       उपदेश अवस्‍था म…

माहेश्वरसूत्राणि ।। १. अइउण् । 2. ऋलृक् । 3. एओङ् । 4. ऐऔच् । 5. हयवरट् । 6. लण् । 7. ञमङणनम् । 8. झभञ…

संज्ञाप्रकरणम् मङ्गलाचरणम्  नत्‍वा सरस्‍वतीं देवीं शुद्धां गुण्‍यां करोम्‍यहम् । पाणिनीयप्रवेशाय लघुस…

सूत्रम् -  1- एकवचनं संबुद्धि: ।।02/03/49।। 2- यस्‍मात्‍प्रत्‍ययविधिस्‍तदादि  प्रत्‍ययेSड्.गम् ।।01/04/13।। …

रम् + घञ् = राम ।। रम् धातुना स‍ह कृदन्‍त-घञ् प्रत्‍ययं संयोज्‍य राम-प्रातिपदिकशब्‍द:। (रम् धातु से कृदन्‍त …

सूत्रम् -  1- बहुषु बहुवचनम्  ।।01/04/21।। 2- चुटू           ।।01/03/07।। 3- विभक्तिश्‍च       ।।01/04/104।। …

रम् + घञ् = राम ।। रम् धातुना स‍ह कृदन्‍त-घञ् प्रत्‍ययं संयोज्‍य राम-प्रातिपदिकशब्‍द:। (रम् धातु से कृदन्‍त …

सूत्रम् -  1- सरूपाणामेकशेष एकविभक्‍तौ   ।।01/02/64।। 2- प्रथमयो: पूर्वसवर्ण:            ।।06/01/102।। 3- नाद…

सूत्रम्-  1- अदर्शनं लोप: ।।01/01/60।। 2- तस्‍य लोप:    ।।01/03/09।। व्‍याख्‍या -  - कस्‍यचिदपि प्राप्‍तवर्…

सूत्रम् -  उपदेशेSजनुनासिक इत् ।।01/03/02।। व्‍याख्‍या - उपदेशस्‍यावस्‍थायाम् अच् (स्‍वर) अनुनासिकानाम् इत्…

रम् + घञ् = राम ।। रम् धातुना स‍ह कृदन्‍त-घञ् प्रत्‍ययं संयोज्‍य राम-प्रातिपदिकशब्‍द:। (रम् धातु से कृदन्‍त घञ् प्…