परमात्मनःसर्वव्यापित्वादि महिमा वर्णितास्त्येतन्मन्त्रे । तत्=परं
ब्रह्म, एजति=चलति; तत् उ=तदेव, नैजति= न चलति; तत्, दूरे तिष्ठति, तत् उ अन्तिके=समीपे च
तिष्ठति; तत् अस्य सर्वस्य=एतस्य समस्तस्य (जगतः) अन्तः बाह्यतश्च
(तिष्ठति) ।" अन्तर्बहिश्च तत्सर्वं व्याप्य नारायणः स्थितः" इति हि खलु
नारायणोपनिषत् । भक्ताननुग्रहीतुं परमात्मा दूरमिति अन्तिकमिति न चिन्तयति । यत्र
कुत्रापि वा भक्तः तिष्ठतु । तस्य रक्षणाय तत्र गच्छति परमात्मा । अत्र प्रह्लादः
गजेन्द्रः पाञ्चाली अहल्या ध्रुवः उदाहर्तुमर्हन्ति । "गॉविन्देति यदाऽक्रन्दत्
कृष्णा(द्रौपदी) मां दूरवासिनं ऋणं प्रवृद्धमिवे"ति भावयन् परमात्मा श्रीकृष्णः तां
ररक्ष खलु । एवमेव नक्राक्रान्ते करीन्द्रे, मूल मूलेत्याह्वयन्, तत्समये "नाहं नाहं
नचाह" मिति देवैः त्यक्तहस्ते सति सपद्यागत्य परमात्मा तं रक्षितवान्
खलु । एतदीशावास्योपनिषन्मन्त्रार्थमेव "नम्माळ्वार्" नामको दाक्षिणात्यो
प्रपन्नजनकूटस्थः एवमुवाच द्राविडभाषायाम्--"वन्दाय् पोले(As if coming nearer)
वारादाय् (Goes beyond reach i.e.Doesn't come), वारादाय् पोले( As if going beyond
reach) वरुवाने (Comes nearer i.e. approaches) एष भगवतः महिमा । "एजति" इत्यस्य
"कम्पते"इत्यप्यर्थोऽस्ति । तर्हि, विपन्नान् दृष्ट्वा द्रवतीत्यर्थःसपदि साहाय्यं
कर्तुम् । स्वस्मिन् विमनस्कानां विषये दूरं गच्छतीत्यर्थः,अर्थात् विमुखो
भवति । शौनकमहर्षिणा चैवं व्याख्यातमत्र---
श्लो । पराङ्मुखानां गोविन्दे
विषयासक्तचेतसाम् ।
तेषां तत् परमं ब्रह्म दूरात् दूरतरे स्थितम् ।",
"तन्मयत्वेन
गोविन्दे ये नराः न्यस्तचेतसः ।
विषयत्यागिनस्तेषां विज्ञेयं च
तदन्तिके"ति॥
"अणोरणीयान् महतो महीयान"पि सः ।
अन्तर्बहिश्चापि सोऽस्तीत्यत्र
उपनिषदन्या भणत्येवम्--"य आत्मनि तिष्ठन्,आत्मनः अन्तः यमात्मा न वेद,यस्यात्मा
शरीरमि"त्यादि वाक्यैः"विष्ट्भ्याहमिदं कृत्स्नं एकांशेन स्थितोऽस्मीति,"इहैकस्थं
जगत् कृत्स्नं पश्याद्य सचराचरम् मम देहे"इति च भगवानेवोक्तवान्खलु
भगवद्गीतायाम् ।
टिप्पणियाँ
एक टिप्पणी भेजें